Co to jest fundusz powierniczy?

Strona główna > Poradnik inwestowania > Co to jest fundusz powierniczy?

Fundusze powiernicze to jedna z pierwszych form zbiorowego inwestowania na polskim rynku finansowym. Ich wprowadzenie miało na celu umożliwienie inwestorom lokowania środków w papiery wartościowe na wspólny rachunek. W ramach tych funduszy, zarządzanie majątkiem odbywało się przez wyznaczonego zarządcę, którego zadaniem było lokowanie środków pieniężnych inwestorów. Czym charakteryzowały się fundusze powiernicze? Dlaczego zostały wyparte przez fundusze inwestycyjne?

Fundusze powiernicze to instytucje finansowe, które pozwalają inwestorom na wspólne lokowanie środków w różne aktywa, głównie papiery wartościowe. Są one zarządzane przez wyspecjalizowane towarzystwa funduszy powierniczych, które podejmują decyzje inwestycyjne w imieniu uczestników. Fundusze te nie posiadają osobowości prawnej, co oznacza, że uczestnicy ponoszą ryzyko związane z inwestycjami, ale mogą również otrzymywać wyższe dochody.

Fundusz powierniczy jest wyodrębnioną finansowo wspólną masą majątkową uczestników, o zmiennej wartości i stałym przeznaczeniu gospodarczym. Oznacza to, że wartość funduszu zmienia się w zależności od wyników inwestycji, a jego głównym celem jest zarządzanie tymi inwestycjami zgodnie z interesem uczestników. Uczestnicy otrzymują jednostki uczestnictwa, które reprezentują ich udział w wartości funduszu, umożliwiając im łatwe przystępowanie i rezygnację z inwestycji.

Strony umowy biorące udział w funduszu powierniczym:

1. Koncesjodawca – osoba, która ustanawia fundusz powierniczy i wnosi do niego majątek. Decyduje o celach i ogólnych zasadach zarządzania funduszem. Fundator określa warunki, na jakich beneficjenci będą mogli korzystać z funduszu.
2. Beneficjent – osoba lub osoby, które otrzymają korzyści z funduszu, zwykle po śmierci koncesjodawcy lub zgodnie z jego instrukcjami. Beneficjenci są stroną pasywną, która korzysta z funduszu zgodnie z wolą fundatora.
3. Powiernik – neutralna strona trzecia, odpowiedzialna za zarządzanie aktywami funduszu zgodnie z wolą koncesjodawcy. Powiernik działa w imieniu funduszu, ale na rzecz beneficjentów, i jest zobowiązany do realizacji celów określonych przez fundatora.
4. Uczestnicy – inwestorzy, którzy wpłacają środki do funduszu i otrzymują jednostki uczestnictwa, reprezentujące ich udział w wartości funduszu.

Fundusze powiernicze nie funkcjonują już w Polsce jako aktywne instytucje finansowe. Działały na podstawie Ustawy z dnia 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, jednak szybko straciły na znaczeniu. Zostały stopniowo zastąpione przez fundusze inwestycyjne w wyniku zmian prawnych, w tym ustawy o funduszach inwestycyjnych z 1997 roku.

Od tego czasu fundusze inwestycyjne stały się dominującą formą wspólnego inwestowania na polskim rynku finansowym. Dziś inwestorzy mają dostęp do różnych rodzajów funduszy inwestycyjnych – m.in. funduszy akcji, obligacji czy mieszanych, które oferują bardziej zróżnicowane strategie inwestycyjne i lepsze zabezpieczenia prawne.

Fundusze powiernicze zostały zastąpione przez fundusze inwestycyjne w ramach szerszych reform rynku finansowego w Polsce. Ustawodawca dążył do stworzenia bardziej efektywnego i elastycznego środowiska inwestycyjnego, które mogłoby lepiej odpowiadać na potrzeby inwestorów i wspierać rozwój rynku kapitałowego.

Fundusze powiernicze zostały zastąpione przez fundusze inwestycyjne z kilku powodów:

1. Osobowość prawna – fundusze inwestycyjne posiadają osobowość prawną, co daje im większą niezależność i samodzielność w podejmowaniu decyzji. Z kolei fundusze powiernicze nie miały osobowości prawnej, co utrudniało im funkcjonowanie w coraz bardziej skomplikowanym środowisku prawnym.
2. Elastyczność inwestycyjna – fundusze inwestycyjne oferują bardziej zróżnicowane strategie inwestycyjne i większą swobodę w zarządzaniu portfelem. Mogą inwestować w różne papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego, co daje im przewagę nad funduszami powierniczymi, które miały ograniczone możliwości inwestycyjne.
3. Regulacje prawne – ustawa z 1997 roku o funduszach inwestycyjnych wprowadziła nowe, bardziej kompleksowe regulacje, które lepiej chroniły interesy inwestorów. Zmiana ta umożliwiła stworzenie bardziej stabilnego i bezpiecznego środowiska dla inwestycji.

Dzięki osobowości prawnej i ściślejszym regulacjom inwestorzy zyskali lepszą ochronę swoich interesów. Co więcej, fundusze inwestycyjne pozwalają na lepsze rozproszenie ryzyka dzięki inwestowaniu w różne aktywa. Dużą zaletą jest również wyższa płynność inwestycji – inwestorzy mogą w dowolnej chwili zażądać odkupienia jednostek uczestnictwa, co daje im większą elastyczność w zarządzaniu swoimi środkami.

Różnice między funduszami powierniczymi a inwestycyjnymi wynikają z podstawowych aspektów prawnych i funkcjonalnych. Fundusze powiernicze były instytucjami zbiorowego inwestowania, które nie posiadały osobowości prawnej i miały ograniczone możliwości inwestycyjne. Z kolei fundusze inwestycyjne mają osobowość prawną i oferują szerszy zakres strategii inwestycyjnych, co czyni je bardziej elastycznymi i atrakcyjnymi dla inwestorów.

Podstawowe różnice między tymi dwoma typami funduszy dotyczą kilku kluczowych aspektów:

• Osobowość prawna – fundusze inwestycyjne posiadają osobowość prawną, co oznacza, że są uznawane za odrębne podmioty prawne. Z kolei fundusze powiernicze nie miały osobowości prawnej i były traktowane jako wyodrębniona masa majątkowa.
• Strategia inwestycyjna – fundusze inwestycyjne oferują szerszy zakres strategii inwestycyjnych i mogą lokować środki w różne instrumenty finansowe, takie jak papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Fundusze powiernicze były ograniczone głównie do inwestowania w papiery wartościowe i miały mniejszą elastyczność w wyborze strategii.
• Dostępność i elastyczność – fundusze inwestycyjne mogą być otwarte lub zamknięte, co oznacza, że w przypadku funduszy otwartych można w każdej chwili kupić lub sprzedać jednostki uczestnictwa. Fundusze powiernicze miały charakter otwarty, ale ich funkcjonowanie było bardziej ograniczone i nie były tak powszechnie dostępne, jak fundusze inwestycyjne.