Stabilność finansowa. Co to jest financial health i jak je mierzyć?

Strona główna > Poradnik oszczędzania > Stabilność finansowa

Kluczowe wnioski
  • Definicja stabilności finansowej: Stan, w którym gospodarstwo domowe ma wystarczające zasoby, aby sprostać bieżącym zobowiązaniom i zabezpieczyć się przed niespodziewanymi wydatkami.

  • Kluczowe elementy stabilności finansowej: Obejmują stabilne i regularne dochody, kontrolę wydatków, budowanie oszczędności, świadome zarządzanie zadłużeniem oraz edukację finansową, która pozwala podejmować lepsze decyzje i planować przyszłość.

  • Mierzenie kondycji finansowej: Opiera się w przypadku gospodarstw domowych na ocenie majątku netto, płynności finansowej, a także poziomu zadłużenia i oszczędności.

Ocena sytuacji finansowej firmy jest standardem w biznesie, gdyż dzięki niej można podejmować świadome decyzje i minimalizować ryzyko. Stabilność finansowa nie jest jednak zarezerwowana tylko dla świata przedsiębiorczości – jest niemniej istotna dla każdego gospodarstwa domowego. Czym ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa różni się od oceny sytuacji finansowej gospodarstwa domowego? Jak oceniać i mierzyć financial health?

Stabilność finansowa a financial health – podobieństwa i różnice

Choć oba te pojęcia są blisko ze sobą powiązane i często używane zamiennie, w praktyce mają nieco inne znaczenie.

Stabilność finansowa to przede wszystkim stan, w którym osoba dysponuje wystarczającymi środkami, by pokryć swoje bieżące zobowiązania, zabezpieczyć się na wypadek niespodziewanych wydatków i unikać nadmiernego zadłużenia.

Z kolei financial health to nieco szersze pojęcie, które obejmuje nie tylko stabilność, ale także zdolność do planowania finansowego, budowania oszczędności i inwestowania na przyszłość. Można powiedzieć, że financial health to długoterminowy dobrostan finansowy, który pozwala nie tylko przetrwać trudne chwile, ale również realizować życiowe cele i marzenia.

Cecha
Stabilność finansowa
Financial health
Zakres
Przede wszystkim bieżąca płynność i bezpieczeństwo finansowe
Bieżąca płynność, a także planowanie oszczędności i inwestycji
Główne cele
Pokrycie bieżących zobowiązań i unikanie kryzysów – również w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń
Pełniejsza kontrola nad finansami osobistymi, budowanie majątku i spokój ducha
Horyzont czasowy
Krótkoterminowy i średnioterminowy
Długoterminowy

Źródło: opracowanie własne

Znaczenie stabilności finansowej

Stabilność finansowa, zarówno w kontekście przedsiębiorstwa, jak i dla osoby prywatnej, jest fundamentem poczucia bezpieczeństwa i spokoju. Gdy finanse są uporządkowane, łatwiej jest radzić sobie z codziennymi wyzwaniami, a także planować przyszłość bez stresu. Brak stabilności finansowej może prowadzić do:

  • chronicznego stresu i niepokoju o płynność finansową,
  • trudności w realizacji podstawowych potrzeb,
  • problemów z zadłużeniem,
  • ograniczenia możliwości rozwoju osobistego i zawodowego.

Kluczowe elementy stabilności finansowej gospodarstwa domowego

Choć osiągnięcie i utrzymanie stabilności finansowej nie jest prostym zadaniem, każdy powinien dążyć do takiego celu. Jak tego dokonać? Konieczne będzie krytyczne przyjrzenie się swojej aktualnej sytuacji finansowej, zidentyfikowanie negatywnych skłonności i nawyków, a także przygotowanie długoterminowego planu działania.

Analizując stabilność finansową gospodarstwa domowego, warto zwrócić uwagę na kilka podstawowych elementów:

  • Dochody – stabilne i regularne wpływy są niezbędne, gdyż stanowią podstawę planowania budżetu domowego. Warto dążyć do dywersyfikacji źródeł dochodu, by zmniejszyć ryzyko utraty środków do życia w przypadku nagłego zwolnienia lub redukcji wynagrodzenia.
  • Wydatki – trzymanie pod kontrolą wydatków i rozsądne ich planowanie to działania pozwalające unikać nadmiernego zadłużenia. Ważne, by nauczyć się odróżniać potrzeby od zachcianek, zwłaszcza gdy nasz budżet jest mocno napięty. Istotne jest również bieżące monitorowanie wydatków i poszukiwanie sposobów na ich ograniczenie.
  • Oszczędności – posiadanie poduszki finansowej (najlepiej odpowiadającej 3 lub 6-miesięcznym wydatkom) to naprawdę konieczność. Fundusz awaryjny zabezpiecza przed nagłymi wydatkami i utratą dochodów, zapewnia spokojny sen i prowadzi do poprawy komfortu życia.
  • Zarządzanie zadłużeniem – świadome korzystanie z kredytów i pożyczek obejmuje unikanie wysokich kosztów obsługi długu oraz dbanie o terminową spłatę rat. Warto raz na jakiś czas przeprowadzić analizę zadłużenia i przygotować plan działania – tj. ustalić, które zobowiązania spłacać w pierwszej kolejności, które refinansować lub skonsolidować.
  • Inwestycje i planowanie długoterminowe – niemniej ważne niż zarządzanie bieżącymi dochodami i wydatkami, jest budowanie kapitału na przyszłość, w tym przede wszystkim oszczędzanie na emeryturę. Raporty jasno wskazują, że sytuacja finansowa przyszłych emerytów będzie trudna, przy zachowaniu obecnego wieku emerytalnego, dlatego o inwestowaniu na przyszłość warto myśleć już dziś.

Analiza płynności finansowej w finansach osobistych

Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowego opiera się na podobnej zasadzie. Celem jest ocenienie zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Różnią się one jednak zakresem i narzędziami pomiaru.

W przypadku przedsiębiorstwa analiza płynności skupia się na zdolności do pokrywania zobowiązań bieżących za pomocą aktywów obrotowych, takich jak środki pieniężne, należności czy zapasy. Wykorzystuje się tu szczegółowe wskaźniki płynności (np. płynność bieżąca, szybka, gotówkowa), które pokazują, jak szybko i bez strat firma może zamienić majątek na gotówkę, aby spłacić długi. Dodatkowo analiza uwzględnia przepływy pieniężne i strukturę kapitału, a także wpływ czynników zewnętrznych, jak warunki rynkowe czy relacje z bankami.

W gospodarstwie domowym płynność finansowa oznacza zdolność do pokrywania codziennych wydatków i terminowego regulowania rachunków oraz rat kredytowych bez konieczności zaciągania nowych długów. Pomiar opiera się głównie na ocenie dostępnych środków płynnych względem miesięcznych wydatków oraz relacji zadłużenia do dochodów. W praktyce ważna jest tu poduszka finansowa – oszczędności, które pozwalają przetrwać okresy niższych dochodów lub nagłych wydatków.

Gospodarstwo domowe nie dysponuje tak rozbudowanymi aktywami, jak firma. Dlatego płynność często mierzy się prostszymi wskaźnikami, a samej oceny dokonuje regularnym monitorowaniem budżetu domowego.

Ocena sytuacji finansowej gospodarstwa domowego – metody pomiaru

Płynność finansowa jest fundamentem stabilności finansowej każdej rodziny. Bez odpowiedniej płynności łatwo o problemy z opłaceniem rachunków, zakupem żywności czy spłatą rat kredytowych. Między innymi z tych względów, warto raz na jakiś czas sięgnąć po uproszczoną analizę wskaźnikową. Co konkretnie warto obliczyć?

1) Majątek netto

Wskaźnik pokazujący rzeczywistą wartość finansową gospodarstwa domowego. Oblicza się go jako różnicę między sumą wszystkich posiadanych aktywów (np. nieruchomości, oszczędności i inwestycje) a sumą wszystkich zobowiązań (długów).

2) Wskaźnik płynności finansowej

Można go obliczyć, dzieląc dostępne środki płynne (gotówka, saldo na rachunkach bankowych) przez przeciętne miesięczne wydatki.

Wskaźnik płynności = Środki płynne / Miesięczne wydatki

Wartość wskaźnika powyżej 3 oznacza dobrą płynność – gospodarstwo ma środki na pokrycie trzech miesięcy wydatków bez dodatkowych dochodów. Wartość poniżej 1 wskazuje na ryzyko utraty płynności i konieczność szybkiego działania.

3) Wskaźniki zadłużenia

To stosunek miesięcznych rat kredytowych i pożyczek do miesięcznych dochodów gospodarstwa.

Wskaźnik zadłużenia = Miesięczne raty / Miesięczne dochody × 100%

Optymalnie wskaźnik ten nie powinien przekraczać 30%. Wyższy poziom oznacza, że zbyt duża część dochodów idzie na spłatę długów, co ogranicza płynność.

4) Wskaźnik oszczędności

Pokazuje, jaką część swoich dochodów gospodarstwo domowe regularnie odkłada na oszczędności lub inwestycje.

Wskaźnik oszczędności = Kwota odkładana na oszczędności / Miesięczne dochody x 100%

To ważny miernik, ponieważ systematyczne oszczędzanie buduje fundusz bezpieczeństwa, który zwiększa odporność na nieprzewidziane wydatki oraz pozwala odważniej planować przyszłość.

Regularne monitorowanie wartości tych wskaźników pozwala gospodarstwu domowemu ocenić swoją kondycję finansową i podejmować decyzje prowadzące do poprawy bezpieczeństwa ekonomicznego.

Jak poprawić swoją stabilność finansową?

Poprawa stabilności finansowej gospodarstwa domowego może przebiegać na dwóch poziomach – poprzez szybkie i łatwe do wdrożenia działania oraz przez długoterminowe zmiany wymagające większego zaangażowania i konsekwencji.

Od czego zacząć?

Punktem wyjścia powinna być dokładna analiza budżetu domowego, czyli spisanie wszystkich dochodów i wydatków oraz właściwe ich pogrupowanie. Pozwoli to szybko zidentyfikować obszary, w których konieczne są pilne działania (np. redukcja wydatków). Równie istotne jest regularne odkładanie nawet niewielkich kwot na przyszłość, by stopniowo budować poduszkę finansową. Warto także zadbać o terminowe regulowanie rachunków i innych zobowiązań, aby uniknąć dodatkowych kosztów i problemów z tym związanych. W sytuacji posiadania wielu zobowiązań pomocna może być konsolidacja długów, która upraszcza spłatę i często obniża miesięczne raty.

Co zrobić w kolejnym kroku?

Działania wymagające czasu i większego zaangażowania to przede wszystkim konsekwentne budowanie funduszu awaryjnego i podjęcie próby wyeliminowania złych nawyków konsumpcyjnych. Świadome planowanie zakupów czy ograniczenie impulsywnej konsumpcji niewątpliwie wymaga czasu, ale pozytywnie wpływa na poprawę sytuacji finansowej. W miarę możliwości warto również rozważyć zwiększenie dochodów – np. poprzez zmianę pracy lub podjęcie pracy dodatkowej.

Kolejnym kluczowym elementem jest edukacja finansowazdobywanie wiedzy o zarządzaniu pieniędzmi, oszczędzaniu i inwestowaniu ułatwia podejmowanie rozsądnych decyzji finansowych i świadome planowanie przyszłości. Dopiero po zbudowaniu solidnego zabezpieczenia finansowego, a także uzyskaniu niezbędnej wiedzy, można pomyśleć o inwestowaniu, czyli lokowaniu środków w instrumentach finansowych innych niż lokaty, konta oszczędnościowe czy obligacje skarbowe.

Zadbaj o swoją stabilność finansową z Raisin

Poprawa kondycji finansowej zaczyna się od optymalizacji oszczędności, a platforma Raisin ułatwia to zadanie, oferując dostęp do szerokiej gamy atrakcyjnych produktów oszczędnościowych w jednym miejscu. Dzięki Raisin można szybko i wygodnie porównać oferty lokat, kont oszczędnościowych i innych depozytów z banków regulowanych na poziomie europejskim, a następnie założyć konto bez zbędnych formalności. Rejestracja jest prosta i bezpłatna, a środki można wpłacić w kilka chwil, co pozwala cieszyć się wyższym oprocentowaniem i lepszymi warunkami oszczędzania niż na tradycyjnych rachunkach bankowych.

Źródła:

https://www.investopedia.com/terms/f/financial-health.asp [dostęp 07.07.2025]

https://www.worldbank.org/en/publication/gfdr/gfdr-2016/background/financial-stability [dostęp 07.07.2025]

https://publikacje.pan.pl/Content/124238/PDF/agregat.pdf [dostęp 07.07.2025]