Indeksy giełdowe – czym są i po co się je stosuje?

Strona główna > Poradnik inwestowania > Indeksy giełdowe

Na popularnych giełdach akcji zwykle znajduje się od kilkuset do nawet kilku tysięcy spółek. Praktycznie uniemożliwia to inwestorom samodzielne monitorowanie zmieniających się notowań. Na szczęście nie ma takiej potrzeby, ponieważ instytucje finansowe udostępniają wartości indeksów giełdowych.

Indeks giełdowy to syntetyczny wskaźnik, którego wartość odzwierciedla średnią wycenę akcji wybranej grupy spółek na giełdzie. Ma na celu przede wszystkim informowanie o koniunkturze na określonym rynku lub jego części – np. w danym sektorze gospodarki.

Na podstawie indeksów możliwe jest ocenianie sytuacji na giełdzie. Inwestorzy nie muszą analizować kondycji finansowej każdej pojedynczej spółki, aby oszacować rentowność inwestycji. Wystarczy, że będą obserwować informacje dotyczące zmian wartości danego indeksu i porównywać je z własną stopą zwrotu.

Wykorzystanie indeksów giełdowych pozwala monitorować aktualną koniunkturę, a także przewidywać tendencje wzrostów i spadków kursów akcji. Dzięki temu stanowią przydatne narzędzie dla inwestorów, którzy opierają swoją strategię na analizie technicznej.

Indeksy giełdowe, za sprawą odpowiedniej dywersyfikacji portfela, podnoszą bezpieczeństwo inwestycji. Bankructwo pojedynczej spółki o niedużym udziale w indeksie zwykle nie ma dużego znaczenia dla całkowitej rentowności inwestycji.

Indeks giełdowy wpływa także na wycenę instrumentów pochodnych, takich jak opcje i kontrakty terminowe.

Każdy indeks giełdowy to punkt odniesienia (benchmark), który można próbować pobić (inwestowanie aktywne) lub naśladować (inwestowanie pasywne). Oparcie decyzji inwestycyjnych na publikowanych notowaniach pozwala wybrać optymalny moment zakupu i sprzedaży takich papierów wartościowych. Możliwe jest także korzystanie z indeksów jako narzędzi do tworzenia własnych wskaźników.

Indeksy giełdowe same nie należą do instrumentów finansowych. Nie można więc ich nabywać w celach inwestycyjnych. Istnieją jednak aktywa, które podążają za rynkiem i wiernie odwzorowują wyniki indeksów giełdowych (np. ETF-y i fundusze indeksowe) lub dążą do uzyskania lepszych wyników (np. akcyjne fundusze inwestycyjne).

Oparcie strategii inwestycyjnej na funduszach pasywnych zapewnia inwestorowi oszczędność czasu oraz pozwala zaoszczędzić dzięki niższym opłatom za zarządzanie portfelem. ETF-y są notowane na giełdzie, co odróżnia je od klasycznych funduszy indeksowych.

Wartość indeksu zależy głównie od cen akcji na danym rynku i ich charakteru (np. liczby w określonym indeksie). Niektóre wskaźniki biorą także pod uwagę wartość wypłacanych dywidend oraz praw poboru.

Wszystkie spółki zawarte w indeksie mają swój określony udział w zależności od przypisanych wag. Możliwe jest ich dopasowanie ze względu na cenę akcji lub wartość rynkową (kapitalizację spółki) – oblicza się ją poprzez pomnożenie ceny akcji przez ich liczbę.

Wartość indeksu giełdowego stanowi uśrednioną cenę akcji w danej grupie giełdowej. Najczęstszą praktyką jest obliczanie średniej geometrycznej lub arytmetycznej.

Indeksy giełdowe można podzielić na różne kategorie. Przyjrzyjmy się najczęściej stosowanemu podziałowi.

Indeks giełdowy może być cenowy lub dochodowy. W przypadku wskaźników cenowych znaczenie ma wyłącznie cena akcji lub wartość spółek. Indeks dochodowy bierze oprócz tego pod uwagę dochody z tytułu dywidend i nabycia prawa poboru.

Są to wskaźniki, które ukazują sytuację całego rynku lub jego najważniejszej części. Najczęściej w skład takich indeksów wchodzą największe spółki w danym kraju, które funkcjonują w różnych branżach. Przykładami głównego indeksu są m.in. WIG, WIG20 czy WIG30.

Są to indeksy, które powstają poprzez łączenie danych dotyczących spółek z jednego konkretnego sektora gospodarki, np. określonych usług czy gałęzi przemysłu. Takie indeksy giełdowe w Polsce należą jednocześnie do głównego indeksu WIG na Giełdzie Papierów Wartościowych.

Wskaźniki, które biorą pod uwagę kombinację danych o spółkach z określonych krajów – jednego lub kilku. Przykładem takiego indeksu jest WIG-Poland, który uwzględnia wszystkie polskie spółki z indeksu WIG, a wyłącza pozostałe, np. z Ukrainy czy Wielkiej Brytanii.

Są to indeksy giełdowe, które bazują na głównych wskaźnikach, lecz zostały uzupełnione o dodatkowe cechy, np. zastosowanie dźwigni finansowej, powtórne inwestowanie dywidend czy strategię odwrotną. Takie indeksy znajdują zastosowanie w przypadku zaawansowanych analiz.

Na polskiej GPW funkcjonuje obecnie przeszło 40 indeksów giełdowych. Poniższa tabela przedstawia ich zestawienie z podziałem na kategorie.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji Orlen w portfelu „Funkcjonowanie rynku finansowego”.

Do najważniejszych indeksów giełdowych w Polsce można zaliczyć:

• WIG – najstarszy polski indeks giełdowy, który funkcjonuje od początku istnienia Giełdy Papierów Wartościowych (1991 roku). Należy do wskaźników dochodowych i uwzględnia kapitalizację spółek. Ich uczestnictwo w indeksie jest możliwe po spełnieniu kryterium liczby i wartości akcji. Udział pojedynczej spółki w indeksie nie może przekraczać 10%, a przedsiębiorstwa z określonego sektora nie powinny stanowić więcej niż 30% ogółu.
• WIG20 – indeks cenowy publikowany od 1994 roku. Uwzględnia 20 największych i najbardziej płynnych spółek na GPW. Liczba przedsiębiorstw z jednego sektora w WIG20 nie może być większa niż 5.
• WIG30 – indeks cenowy, który obejmuje 30 spółek o największej wartości rynkowej i płynności.
• WIG-ESG – dochodowy indeks giełdowy spółek na GPW, które spełniają kryteria społecznej odpowiedzialności biznesu.

Do najważniejszych europejskich indeksów giełdowych zaliczają się m.in.:

• FTSE 100 – w jego skład wchodzą akcje 100 największych spółek na londyńskiej giełdzie London Stock Exchange.
• CAC 40 – indeks ten tworzy 40 przodujących spółek na paryskiej giełdzie Euronext Paris.
• DAX – indeks dochodowy, który bierze pod uwagę 40 największych i najbardziej płynnych spółek na niemieckiej giełdzie Frankfurter Wertpapierbörse. Uwzględnia zarówno ceny akcji, jak i wypłacane dywidendy.

Wśród kluczowych światowych indeksów pozaeuropejskich znajdują się m.in.:

• Dow Jones Industrial Average (DJIA) – uznawany za najbardziej znany i najdłużej funkcjonujący indeks giełdowy w Stanach Zjednoczonych (od 1896 roku). Grupuje 30 największych spółek notowanych na nowojorskich giełdach New York Stock Exchange i NASDAQ.
• S&P 500 – indeks amerykański, w którego skład wchodzi 500 spółek o najwyższej wartości rynkowej na giełdach New York Stock Exchange, NASDAQ i Cboe BZX Exchange.
• Nikkei 225 – wskaźnik 225 największych spółek na japońskiej giełdzie Tokyo Stock Exchange. Przykładami notowanych przedsiębiorstw są m.in. Mitsubishi, Canon, Sony czy Nissan.
• Nasdaq Composite – bierze pod uwagę spółki (przeszło 3000) obecne na amerykańskiej giełdzie Nasdaq Composite. Wielkość ich udziału w indeksie zależy od kapitalizacji rynkowej. Przeważają przedsiębiorstwa z branży technologicznej i informatycznej.

Na stronach internetowych giełd oraz innych serwisów finansowych każdego dnia są publikowane indeksy giełdowe. Notowania zmieniają się w ciągu każdej sesji, często w czasie rzeczywistym lub z niedużym opóźnieniem.

Źródła:

Funkcjonowanie rynku finansowego, Orlen w portfelu, https://www.orlenwportfelu.pl/akademia/download/rozdzial-5-zaawansowany.pdf [dostęp 19.05.2025]

Krzysztof Jajuga, Rynek wtórny papierów wartościowych. KNF, Warszawa 2009.

https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/2372,pojecie.html [dostęp 19.05.2025]

https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/559,pojecie.html [dostęp 19.05.2025]