Jakie instrumenty finansowe wspierają oszczędzanie na emeryturę?

Prognozy ZUS, Komisji Europejskiej i wielu innych instytucji nie pozostawiają złudzeń – wysokość emerytury w Polsce w stosunku do ostatniego wynagrodzenia będzie coraz niższa. Z powodu stale pogarszającej się sytuacji demograficznej już za 30 lat tzw. stopa zastąpienia może spaść do poziomu poniżej 30%.

Jeśli obecni pracownicy chcą utrzymać dotychczasowy standard życia po osiągnięciu wieku emerytalnego, powinni odkładać środki na dodatkową emeryturę. W gromadzeniu kapitału mogą pomóc różne instrumenty finansowe. Przyjrzyjmy się ich rodzajom i sprawdźmy, jakie aktywa warto wziąć pod uwagę.

Instrumenty finansowe to zgodnie z polskim prawem umowy zawierane pomiędzy co najmniej dwiema stronami. Jedna z nich nabywa aktywa, natomiast druga nakłada na siebie zobowiązanie finansowe lub uzyskuje instrumenty kapitałowe.

• Każdy tego typu instrument ma określoną wartość pieniężną.

• Kontrakt reguluje wzajemne relacje oraz zasady dokonywania transakcji finansowych między stronami – np. inwestorem a bankiem, funduszem inwestycyjnym czy emitentem obligacji.

• Instrumenty finansowe umożliwiają efektywny przepływ kapitału. Pozwalają na jego pozyskiwanie, gromadzenie czy realizowanie różnych celów oszczędnościowych i inwestycyjnych.

Z każdym zawartym kontraktem wiąże się pewne ryzyko, np.:

• rynkowe,

• stóp procentowych,

• kredytowe,

• walutowe,

• płynności,

• wypłacalności emitenta,

• inflacyjne.

Można dokonać podziału na różne instrumenty finansowe. Przyjrzyjmy się bliżej najważniejszym kategoriom.

Instrumenty finansowe mogą przybrać postać papieru wartościowego (zbywalnego dokumentu lub zapisu w systemie informatycznym), którego posiadacz nabywa określone prawa majątkowe. Do tego rodzaju instrumentów rynku finansowego należą:

• Akcje – papiery wartościowe, które pozwalają nabyć udziały w spółce akcyjnej, prostej spółce akcyjnej lub spółce komandytowo-akcyjnej.

• Obligacje – instrumenty dłużne, w ramach których emitent pożycza od inwestora kapitał na określony czas i zobowiązuje się do jego zwrotu wraz z odsetkami.

• Kwity depozytowe – zbywalne prawa własności do papierów wartościowych, zazwyczaj akcji.

• Certyfikaty inwestycyjne – papiery wartościowe, których emitentem są fundusze inwestycyjne zamknięte.

Istnieją również instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi, m.in.:

• Kontrakty terminowe – umowy, które zobowiązują jedną stronę do sprzedaży, a drugą do kupna w przyszłości określonego aktywa po z góry ustalonej cenie.

• Fundusze inwestycyjne – polegają na zbiorowym inwestowaniu kapitału wpłaconego przez uczestników funduszu w różne papiery wartościowe i prawa majątkowe.

• Swapy – kontrakty polegające na wymianie płatności w określonym czasie, np. w celu przeciwdziałania ryzyku walutowemu czy stopy procentowej.

• Kontrakty na różnice kursowe (CFD) – umowy polegające na spekulowaniu zmian cen różnych instrumentów finansowych, w tym akcji, walut, surowców czy indeksów giełdowych.

Papiery wartościowe (np. obligacje), w ramach których emitent (np. Skarb Państwa czy spółka) zaciąga zobowiązanie finansowe i zobowiązuje się zwrócić inwestorowi po określonym czasie całość kapitału wraz z należnymi odsetkami.

Instrumenty finansowe, które polegają na uzyskaniu przez inwestora udziałów w danym przedsiębiorstwie z myślą o zarabianiu dzięki wzrostowi wartości danego aktywa oraz zyskom z wypłacanych dywidend. W przypadku tego typu instrumentów nie jest z góry określona stopa zwrotu, lecz zależy ona od sytuacji finansowej emitenta i koniunktury rynkowej.

Przykładami instrumentów kapitałowych są:

• akcje,

• opcje,

• warranty.

Instrumenty rynku finansowego (np. warranty, kontrakty futures lub forward), których wycena jest uzależniona od wartości aktywów bazowych, np.:

• akcji,

• jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym,

• surowców,

• walut,

• indeksów giełdowych.

Takie kontrakty zazwyczaj nie wymagają inwestycji początkowej, dlatego pozwalają wykorzystać efekt dźwigni finansowej.

Instrumenty dłużne o krótkim terminie zapadalności – do jednego roku. Ich główną zaletą jest wysoka płynność inwestycji. Należą do nich:

• krótkoterminowe lokaty bankowe,

• konta oszczędnościowe,

• krótkoterminowe obligacje,

• certyfikaty depozytowe,

• bony skarbowe.

Kontrakty pieniężne i niepieniężne, których wartość nie zależy od innych instrumentów finansowych. 

Przykładem mogą być:

• akcje,

• obligacje,

• bony skarbowe,

• depozyty bankowe.

Umowy, które zakładają jednoczesne występowanie dwóch rodzajów instrumentów finansowych – pierwotnego i pochodnego. Taką kombinację stanowią:

• obligacje zamienne na akcje,

• obligacje z możliwością wcześniejszej spłaty.

Aby gromadzić nadwyżki finansowe na przyszłą emeryturę, warto przede wszystkim dopasować aktywa do własnego profilu ryzyka oraz indywidualnych preferencji, dotyczących:

• spodziewanej wysokości zwrotu z inwestycji,

• możliwości wypłaty środków,

• opłat związanych z inwestycją,

• kwoty minimalnych i maksymalnych wpłat,

• możliwości wpłaty dodatkowych środków.

W przypadku odkładania na emeryturę najlepiej wybrać instrumenty finansowe o niskim lub umiarkowanym poziomie ryzyka inwestycyjnego.

Przedstawione dane mają charakter orientacyjny i nie stanowią gwarancji przyszłych wyników. Rzeczywisty zysk zależy od warunków rynkowych i parametrów konkretnego produktu.

Dłużne papiery wartościowe, które polegają na zaciągnięciu długu przez emitenta wobec inwestora (obligatariusza), który pożycza mu pieniądze.

• Emitentem może być np. Skarb Państwa, prywatna spółka czy jednostka samorządu terytorialnego.

• Umowa zakłada, że po określonym czasie obligatariusz otrzyma kapitał wraz z odsetkami.

• Obligacje można kupić samodzielnie na rynku lub za pośrednictwem funduszu inwestycyjnego – będzie on jednak pobierał opłatę za zarządzanie.

• Obligacje rządowe zazwyczaj generują niższe zyski niż korporacyjne, ale wiążą się z niższym ryzykiem dla inwestora.

• Istnieje pewne zagrożenie niewypłacalnością emitenta, co może skutkować utratą zainwestowanego kapitału.

• Aby zwiększyć bezpieczeństwo takiego instrumentu finansowego, warto wybierać obligacje spółek z udziałem Skarbu Państwa.

Opłacalność inwestowania w obligacje w dużym stopniu zależy od stawek inflacji. Aby ograniczyć związane z tym ryzyko, warto rozważyć wybór obligacji:

• ze zmiennym oprocentowaniem,

• indeksowanych inflacją,

• z krótkim okresem zapadalności.

Fundusze inwestycyjne to instrumenty finansowe, które stanowią formę zbiorowego inwestowania w różne aktywa (np. obligacje, akcje i bony skarbowe) przez wielu uczestników. Nabywają oni tytuły uczestnictwa w wybranym funduszu, którym zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI).

• Inwestor oszczędza swój czas i nie musi mieć specjalistycznej wiedzy. Eksperci w jego imieniu starają się uzyskać wysoki zysk, a zarazem minimalizować ryzyko.

• Istnieje możliwość regularnej wpłaty niewielkich kwot – nawet od 100 zł.

• W każdej chwili możliwe jest odkupienie jednostek uczestnictwa. Należy w tym celu złożyć dyspozycję wypłaty.

• Rentowność inwestycji jest niepewna. Zależy od wyniku inwestycyjnego funduszu oraz poziomu pobranych opłat za zarządzanie funduszem.

• Z takimi instrumentami finansowymi wiąże się ryzyko utraty kapitału. Jest ono ograniczone dzięki dywersyfikacji, czyli zróżnicowaniu aktywów tworzących dany fundusz. Inwestor może także dopasować fundusz do swojej tolerancji ryzyka, np. według strategii konserwatywnej.

Fundusze inwestycyjne mogą być opakowane w różne produkty emerytalne, w tym:

• IKE,

• IKZE,

• PPK,

• PPE.

ETF-y są rodzajem funduszy inwestycyjnych, które naśladują określone indeksy giełdowe. Zarządzający funduszem dobiera więc do portfela wszystkie spółki tworzące dany indeks giełdowy, np.:

• WIG-20,

• mWIG40,

• NASDAQ-100.

Charakterystyczną cechą ETF-ów jest możliwość zawierania transakcji wielokrotnie w ciągu każdego dnia w czasie rzeczywistym – w trakcie trwania sesji giełdowych. Do zalet takich instrumentów finansowych można również zaliczyć:

• niski próg wejścia,

• niższe koszty zarządzania w porównaniu do klasycznych funduszy inwestycyjnych,

• dużą płynność inwestycji,

• możliwość wypłacania dywidend.

Istotną wadą instrumentów ETF są natomiast opłaty za każdą transakcję. Jeśli będziemy więc ich sporo zawierać, rentowność inwestycji może znacznie spaść.

Do najbezpieczniejszych instrumentów finansowych należą bez wątpienia lokaty terminowe. Jeśli założymy taki depozyt w Polsce lub innym kraju Unii Europejskiej, środki będą podlegać ochronie w ramach systemu gwarantowania depozytów. W przypadku banków zagranicznych warunki ochrony mogą różnić się w zależności od lokalnych przepisów. Przed wpłatą warto zapoznać się z zasadami krajowego systemu gwarancji.

• Dzięki temu nawet w razie upadłości banku odzyskamy swoje pieniądze. Do limitu 100 tys. euro na jednego deponenta w danej instytucji bankowej.

W przypadku oszczędzania na emeryturę warto zakładać zwłaszcza lokaty długoterminowe (np. na 1 rok, 2 lata, 3 lata czy 5 lat) lub odnawialne. Pozwoli to uniknąć konieczności częstego poszukiwania nowych ofert i przelewania pieniędzy między bankami.

Lokaty terminowe zapewniają oszczędzającym wiele zalet, w tym:

• możliwość oszacowania potencjalnego zysku – na podstawie stałego oprocentowania, przy założeniu braku zmian w warunkach umowy.

• szansa na zagwarantowanie sobie wysokiego oprocentowania na długi czas – skuteczne zabezpieczenie przed ryzykiem sporych obniżek stóp procentowych,

• mechanizm chroniący przed wcześniejszym zakończeniem oszczędzania na emeryturę – wcześniejsze zerwanie lokaty jest możliwe, lecz wiąże się z utratą odsetek.

Odkładanie na emeryturę wspomagają również elastyczne produkty oszczędnościowe. Podobnie jak lokaty podlegają one ochronie systemu gwarantowania depozytów. W przeciwieństwie do tradycyjnych lokat są objęte zmiennym oprocentowaniem.

Najważniejszymi zaletami takich kont oszczędnościowych są:

• możliwość wielokrotnego wpłacania nowych środków – w dowolnej kwocie,

• wypłata kapitału (części lub całości) w dowolnym momencie – zazwyczaj bez utraty odsetek zgodnie z warunkami umowy,

• brak określonego terminu zakończenia oszczędzania – można odkładać pieniądze na danym produkcie oszczędnościowym przez wiele lat,

• możliwość skorzystania z ofert promocyjnego oprocentowania – zwykle dla nowych klientów lub na nowe środki,

• dodatkowy zysk dzięki efektowi procentu składanego – naliczone odsetki zwiększają podstawę ich obliczania w kolejnych okresach rozliczeniowych, co pozwala szybciej gromadzić kapitał na zasadzie kuli śnieżnej. Rzeczywisty zysk zależy jednak od warunków rynkowych i parametrów konkretnego produktu.

Należy pamiętać, że zyski z większości instrumentów finansowych mogą podlegać opodatkowaniu – zgodnie z aktualnymi przepisami.

Informacje w tym artykule mają charakter edukacyjny i ogólny. Nie stanowią porady inwestycyjnej. Zanim podejmiesz decyzję finansową, zapoznaj się ze szczegółami oferty i skonsultuj się z doradcą.

Źródła:

https://www.zus.pl/documents/10182/874079/13+-+Jak+zatroszczy%25C4%2587+si%25C4%2599+o+zabezpieczenie+na+staro%25C5%259B%25C4%2587+os%25C3%25B3b+o+niskich+dochodach.pdf/d3c3bb66-5784-44b2-bf1a-d98528603e60 [dostęp 18.11.2025]

https://mfiles.pl/pl/index.php/Instrumenty_finansowe [dostęp 18.11.2025]

https://www.gstfi.pl/blog/instrumenty-finansowe-co-to [dostęp 18.11.2025]

https://www.gov.pl/web/rodzina/ike-najczesciej-zadawane-pytania [dostęp 18.11.2025]

https://www.money.pl/emerytury/emerytura-to-kwestia-bezpiecznego-jutra-jak-zadbac-o-nia-juz-dzis-7213941021424608a.html [dostęp 18.11.2025]